باب: من
أحيا أرضا
مواتا.
15. ÖLÜ ARAZiYİ iHYA ETMEK
ورأى ذلك علي
في أرض الخراب
بالكوفة موات.
Ali r.a., Kufe'deki harap arazi için, "ölü araziyi
ihya" prensibini benimsemiştir.
وقال
عمر: من أحيا
أرضا ميتة فهي
له، ويروى عن
عمر وابن عوف
عن النبي صلى
الله عليه وسلم،
وقال: (في غير
حق مسلم، وليس
لعرق ظالم فيه
حق.ويروى
فيه عن جابر،
عن النبي صلى
الله عليه وسلم.
Ömer r.a., "Ölü araziyi ihya eden ona sahip olur"
demiştir. Bu sözü, Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in söylediği Amr İbn
Avf'tan rivayet edilmiştir. Amr, "Başkasının arazisinde, onun izni
olmaksızın ağaç dikme vb. (haksız imar) tasarruflarda bulunan kimsenin, bunları
koruma hakkı yoktur" demiştir. Aynı sözü, Cabir de, Resulullah'tan
Sallallahu Aleyhi ve Sellem rivayet etmiştir.
حدثنا
يحيى بن بكير:
حدثنا الليث،
عن عبيد الله
بن أبي جعفر،
عن محمد بن
عبد الرحمن،
عن عروة، عن
عائشة رضي
الله عنها: عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (من
أعمر أرضا
ليست لأحد فهو
أحق).
قال
عروة: قضى به
عمر رضي الله
عنه في خلافته.
[-2335-] Aişe r.anha'nın rivayet ettiğine göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "Kim sahipsiz bir araziyi
imar ederse o kimse söz konusu arazide, diğerlerinden daha çok hak sahibi
olur."
Urve r.a., "Ömer, hilafeti sırasında bu şekilde hüküm vermiştir"
demiştir.
AÇIKLAMA: el-Kazzaz şöyle
demiştir: "Ölü arazi, imar edilmemiş arazilerdir. Araziyi imar etmek,
hayat vermeye; imar etmeyip atıl bırakmak ise hayatın kaybolmasına
benzetilmiştir.
Ölü araziyi ihya, daha önce başka bir kimseye ait olduğu
bilinmeyen bir yerin, bir kimse tarafından sulama, ziraatte bulunma, ağaç dikme
veya bina yapma suretiyle canlandırılmasıdır. Bu sayede söz konusu yer, ister
şehre yakın isterse uzak olsun; devlet başkanı izin vermiş olsun ya da olmasın
imar eden kişinin mülkü olur. Alimlerin çoğunluğunun görüşü böyledir.
Ebu Hanife, "Mutlak olarak muhakkak surette devlet
başkanının izin vermesi şarttır" demiştir.
Malik, sadece şehre yakın olan yerlerde bu hükmün geçerli
olacağını belirtmiştir. Yakınlığın ölçüsü, yerleşik bir şekilde yaşayan
insanların, mera vb. şeyler için gitme ihtiyacı duyduğu mesafedir.
Tahavi, alimlerin çoğunluğunun görüşünü benimsemiş, buna delil
oIarak ta, yukarıdaki hadis dışında şöyle bir kıyası delilolarak getirmiştir:
Alimler, deniz ve nehir suyu ve bunlardan avlanan kuş vb. hayvanları kim alırsa
ister uzak, isterse yakın olsun; devlet başkanı izin vermiş olsun ya da
olmasın, onlara malik olacağı görüşünde fikir birliği içindedir. (İşte ölü
arazinin ihyası konusu da böyledir.)
Rabıa şöyle demiştir: "Haksız imar, zahiri veya batını
olabilir: Batını olan haksız imar, bir kimsenin, diğerinin arazisinde kuyu
kazması veya arazisinden maden çıkarması şeklinde gerçekleşir. Zahirı olan ise,
bina yapmak veya ağaç dikmek şeklinde olur."
Diğer alimler de, "Zalim, başkasının arsasında, hakkı veya
bu yönde bir şüphe bulunmadığı halde ağaç diken, ziraatte bulunan, bina yapan
veya kuyu kazan kimsedir" demişlerdir.
Not: İbn Hibban, Cabir hadisindeki "o kimsenin ücret alma
hakkı vardır" sözünü, zimmınin, ölü araziyi ihya yoluyla mülk edinme hakkı
olmadığına delil olarak göstermiştir. Bu konudaki diğer bir delili, kafirin
ecir (sevap) alamaması hükmüdür.
Bu görüşü Taberı şöyle eleştirir: "Kafir, bir tasaddukta
bulunduğu zaman bunun karşılığını dünyada iken görür. Nitekim bu yönde bir
hadis bulunmaktadır. Dolayısıyla kafirle ilgili karşılık söz konusu olduğu
zaman, bunun, dünyada olduğu düşünülür. Müslümanın ödülü ise daha geneldir,
yani hem dünyada hem de ahirette karşılık görür." Bu görüş de
muhtemelolmakla birlikte, İbn Hibban'ın görüşü, hadisten ilk anlaşılan anlama
daha uygundur. Ecir denilince akla sadece ahirette verilecek olan sevap gelmektedir.
16. BAB
حدثنا
قتيبة: حدثنا
إسماعيل بن
جعفر، عن موسى
بن عقبة، عن
سالم بن عبد
الله بن عمر،
عن أبيه رضي
الله عنه:
أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم أري وهو
في معرسه من
ذي الحليفة في
بطن الوادي،
فقيل له: إنك
ببطحاء
مباركة.
فقال
موسى: وقد
أناخ بنا سالم
بالمناخ الذي
كان عبد الله
ينيخ به،
يتحرى معرس
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم، وهو
أسفل من
المسجد الذي
ببطن الوادي،
بينه وبين
الطريق وسط من
ذلك.
[-2336-] Musa İbn Ukbe'nin, Salim İbn Abdullah ibn Ömer yoluyla
naklettiğine göre İbn Ömer şöyle anlatır: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem, vadinin ortasında bulunan Zu'l-huleyfe'de gecenin sonunda yaptığı
konaklamada, rüyasında ona, "Muhakkak sen mübarek bir vadidesin"
denilmiştir.
Ravi Musa şöyle demiştir: Salim bizi, babası Abdullah'ın
konakladığı yerde konaklattı. Abdullah Resulullah'ın konakladığı yeri arayıp
bulur orada devesinden iner konaklardı. Söz konusu yer, vadinin ortasındaki
mescidin alt tarafında, vadi ile yol arasında bir mevki idi.
حدثنا
إسحاق بن
إبراهيم:
أخبرنا شعيب
بن إسحاق، عن
الأوزاعي قال:
حدثني يحيى،
عن عكرمة، عن
ابن عباس، عن
عمر رضي الله
عنه،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(الليلة أتاني
آت من ربي - وهو
بالعقيق - أن
صل في هذا
الوادي المبارك،
وقل: عمرة في
حجة).
[-2337-] Ömer r.a.'in naklettiğine göre Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem şöyle buyurmuştur: "Bu gece Akik vadisinde iken bana Rabbimden bir
elçi geldi ve şöyle dedi: "Şu mübarek vadide namaz kıl ve "haccın
içinde umre de vardır" de" dedi."
AÇIKLAMA: Konuyla ilgili
açıklama "Hacc" bölümünde geniş olarak yapılmıştır. Bkz. Hacc Bölümü, 16. konu, 1534, 1535.